De Botafumeiro: religieus ritueel of toeristische attractie?

Santiago de Compostela, 0 km
16 - 21 graden, bewolkt, af en toe zon

Het is vandaag een bijzondere, kerkelijke zondag en dat belooft een mooie mis in de kathedraal van Santiago de Compostela. 

In de kerk bevindt zich het graf van de apostel Jacobus (c.q. Sint Jacob of Saint Jacques). Volgens de overlevering werd deze heilige, na zijn geloofsverkondiging in Spanje, rond het jaar 44 in Palestina onthoofd. Zijn stoffelijk overschot zou in een boot zijn gelegd en heeft ‘vanzelf’ de Spaanse, Gallische kust bereikt. Vandaag was er – voorafgaand aan de dienst – een bijzondere processie  Ook beschikt de kathedraal over een gigantisch wierookvat: de Botafumeiro. Deze is 1.60 m groot en 53 kilo zwaar. Volgens de overlevering dient de Botafumeiro “om de lucht in de kathedraal te zuiveren van de onreinheden en onwelriekende geuren van de pelgrims”. Op sommige zondagen (zo ook vandaag) wordt het vat door het dwarsschip van de kerk heen weer gezwaaid aan touwen die in de nok van de kerk zijn vastgemaakt. Dit is uitgegroeid tot iets wat je eigenlijk een toeristische attractie kunt noemen. 

De mis begon om 12.00 uur en gelukkig waren we net na half 11 op het plein want toen stond er al een dikke rij van talloze kerkgangers. Voor veel pelgrims is de mis de ware afsluiting van hun tocht. Maar ook bij ‘gewone toeristen’ is deze dienst geliefd. Wij sloten aan in de rij op de trappen van de kerk. Na een kwartier was de rij achter ons dusdanig aangegroeid dat hij de bocht van het plein al om ging. 

En het was de moeite van het wachten waard! Door de overvolle kathedraal trok eerst een stoet, waarin een kopie van het hoofd van Jacobus (in een glazen rust-altaar met veel goud en donkerrood fluweel bekleed) werd rondgedragen door een aantal geestelijken, vergezeld door musici en een schitterend koor. Daarna werd het wierookvat gehesen door een stuk of 6 priesters die het via een ingewikkelde procedure in beweging zetten waarna het aan het lange touw heen en weer begon te slingeren door de hele kerk. Hoger, hoger en steeds hoger …… Tot het wierookvat nog nét niet de bovenste gewelven van de kathedraal raakten, terwijl het hele dwarsschip in de hele breedte werd overvleugeld. Indrukwekkend! Menno ontlokte het de nuchtere opmerking dat deze act probleemloos een plekje kon krijgen bij Cirque du Soleil. En ik dacht steeds: “Stel je voor dat dat touw breekt”. 

Daarna begon de mis. Allereerst werden de pelgrims in vele talen welkom geheten. De dienst was verder in het Spaans. Het was mooi om te zien hoeveel pelgrims, zeer devoot, volledig opgingen in deze dienst als kroon op hun tocht. 

Na de mis was het tijd om de stad te verkennen. We maakten een mooie wandeling waarbij we opnieuw constateerden dat het heerlijk is om onze benen weer eens anders te gebruiken dan ze rond te draaien op de trappers. Alleen het lópen al was een genot. Nog afgezien van de sfeervolle stad en al het moois dat daar te zien is. 
We besloten nog even aan te gaan bij de ‘Huiskamer van de Lage Landen’  van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob dat gevestigd is in het Pelgrimsbureau. De huiskamer heeft als doel Nederlandse pelgrims op te vangen die – na hun aankomst in Santiago - in hun eigen taal hun ervaringen willen delen. Het wordt bemenst door vrijwilligers die zelf ooit de Camino gelopen of gefietst hebben. Elke 2 weken komen er 2 andere mensen. Naast de Nederlandse huiskamer zit er ook een voor Franse pelgrims  en een voor Duitsers. 

We kwamen binnen via de gang waarin we gisteren in de rij hadden gestaan. De rij voor het verwerven van het Compostelaat  was zo mogelijk nog langer dan gisteren. We liepen de binnenplaats op en daar zagen we ineens de fiets met aanhangertje, getooid met Zwitserse vlaggetjes, van onze Zwitserse vriend staan, naast die van zijn onafscheidelijke Italiaanse gezel. Al een aantal dagen waren we hen uit het oog verloren. En we hadden hen echt gemist. We liepen langs de rij en vonden hen. Het werd een hartelijk weerzien. Het grappige aan dat stel is dat de Zwitser geen Engels of Italiaans spreekt en de Italiaan geen Duits. Een paar km na Saint-Jean-Pied-de-Port hebben ze elkaar ontmoet en de afgelopen 2 weken continu met elkaar opgetrokken. Vrienden zonder woorden! Zo mooi! 

We liepen de trap op naar de Nederlandse huiskamer. We werden super-vriendelijk ontvangen met een kop koffie door Frans en Els, waarvan later bleek dat het een vrijwilligers-echtpaar is van het Genootschap. Ze zaten te praten met Dré, een Nederlandse Santiago-fietser uit Amersfoort, die net als wij gisteren is aangekomen. Het werd een gezellig uurtje waarin Dré en wij aan elkaar en aan Frans en Els vertelden over onze belevenissen van de afgelopen weken. Het bleek heel prettig te zijn om ons verhaal met derden - die ook het Camino-gevoel kennen - te delen. We concludeerden dan ook dat de huiskamer een belangrijke rol vervult. En voor mensen die de tocht alléén volbrengen zelfs essentieel is om een beetje te kunnen ‘landen’ na de weg die ze gegaan zijn. Bovendien kregen we een klein kaartje mee van het Genootschap met de toepasselijke en herkenbare tekst:

"Vanaf hier zal ik terugkeren naar het gewone leven van alledag, niet gewoon meer na al wat ik ervaren heb en als rijkdom opgeslagen in de weg die ik zelf ben".

De avond hebben we rustig doorgebracht. Even bijkomen. Morgen fietsen we naar het ‘einde van de wereld’ zoals Cabo Finisterre ook wel genoemd wordt omdat het vrijwel de meest westelijke punt is van West-Europa.